CZYM JEST EFEKT WSTECZNEGO MYŚLENIA?

Serwus Panie, Serwus Panowie!

Tym razem chcę Wam opowiedzieć o tym, jak doskonale myślimy wstecz, w różnych dziedzinach życia, przy czym często oszukujemy samych siebie, a także oceniamy za szybko innych – często ich przy tym krzywdząc.

CZYM JEST EFEKT WSTECZNEGO MYŚLENIA?

Efekt wstecznego myślenia, lub jak mówi Wikipedia: efekt pewności wstecznej, można by ująć w kilku stwierdzeniach, takich jak: „Tak żem czuł!”, „Wiedziałem, że tak będzie!” i w naszym popularnym powiedzeniu: „Polak mądry po szkodzie”. Efekt wstecznego myślenia to zjawisko psychologiczne, które sprawia, że wydarzenia z przeszłości stają się dla nas bardziej oczywiste, niż miało to miejsce w rzeczywistości, w tamtym momencie… No cóż, wiadomo, że łatwiej wnioskuje nam się wstecz.

EFEKT WSTECZNEGO MYŚLENIA W ZAKŁADACH BUKMACHERSKICH

To zjawisko możemy zaobserwować w każdej dziedzinie życia, ale zacznijmy od zakładów bukmacherskich. Właściwie od razu na myśl przychodzi mi mecz, który odbył się w półfinale Ligi Mistrzów pomiędzy Liverpoolem, a Barceloną. Jak pamiętamy, Barcelona wygrała pierwszy mecz u siebie 3:0 i jechała na rewanż, na Anfield, w celu dopełnienia formalności. Ale wszyscy pamiętamy jak to się skończyło… Liverpool zachwycił cały piłkarski świat, grając bez swojego podstawowego zawodnika Mohameda Salaha i potrafił wygrać 4:0 z Barceloną, co dało im awans do finału. Finał z Tottenhamem zresztą też później wygrali. Natomiast po meczu z Dumą Katalonii wiele osób ze świata „bukmacherki” zaczęło wygłaszać zdania typu: „Kurde no, w sumie to wiedziałem, że tak będzie, ta Barcelona nie jest taka dobra jak to się wydaje, mogłem trochę postawić, patrz ile bym zarobił.” albo „Kurde gdyby nie ten Dembele w tej ostatniej minucie na Camp Nou, to Barcelona by przeszła…” Kurs na to, że Liverpool wyeliminuje Barcelonę po tym pierwszym meczu u zagranicznych bukmacherów oscylował w granicy 20, czyli stawiając 100 zł można było wygrać 2000 zł. Świetna inwestycja, no ale trzeba przyznać, że było to wydarzenie bardzo nieprzewidywalne dla zwykłego śmiertelnika. Myślę, że w sukces wierzyli tylko najwierniejsi kibice Liverpoolu i nie miało to nic wspólnego z czystą analizą sportową. Jednak po meczu łatwo było powiedzieć, że wystarczyło „dla jaj” postawić na Liverpool i zarobiło by się troszkę pieniążków – proste.

EFEKT WSTECZNEGO MYŚLENIA W ŚWIECIE INWESTYCJI

Dla świata inwestycji świetnym przykładem na efekt wstecznego myślenia, będzie zakup Bitcoina w 2009 roku. Dzisiaj można po prostu wejść na http://www.coinmarketcap.com, odpalić sobie wykres Bitcoina i powiedzieć: „O, tutaj w 2009 kupiłbym za kilka centów, no i dzisiaj nie nagrywałbym na Youtubie, bo bym sobie kupił całego tego Youtuba…” Znowu bardzo łatwo jest nam to powiedzieć w 2021 roku, a w 2009 ledwie mała garstka ludzi wiedziała cokolwiek o istnieniu Bitcoina i na pewno nikt się nie spodziewał, że będzie on miał taką stopę zwrotu.

EFEKT WSTECZNEGO MYŚLENIA W HISTORII

Następną dziedziną, która świetnie pokazuje efekt wstecznego myślenia, jest historia. Dzisiaj bardzo łatwo jest nam oceniać np. zamach na gen. Sikorskiego, który miał miejsce podczas II WŚ w dn. 04.07.1943r. Po ponad 70 latach łatwo jest nam stwierdzić, że ten zamach właściwie był do przewidzenia. Niestety ludzie w 1943 roku nie mieli takiej wiedzy jak my dzisiaj. Dlatego łatwiej jest nam dzisiaj ocenić, że Brytyjczykom, Rosjanom czy Amerykanom ten zamach był na rękę i najprawdopodobniej to oni go wykonali. Ludzie w 1943 roku nadal wierzyli, że Anglia jest naszym największym sprzymierzeńcem, a jednak nie znaczyliśmy dla nich tak wiele. Ta sama sytuacja jest z Powstaniem Warszawskim. Ludzie wówczas nie mieli tej wiedzy, którą my mamy teraz i aktualnie możemy z łatwością powiedzieć, że np. Powstanie nie miało sensu, chociaż osobiście tak nie uważam. Nie mniej jednak możemy tak twierdzić, bo widzimy jak Warszawa została zrujnowana, a także, że Rosjanie, Anglicy oraz Amerykanie nam nie pomogli.

EFEKT WSTECZNEGO MYŚLENIA W BADANIACH

Wracając już do zakładów bukmacherskich, to gracze zawyżają prawdopodobieństwo nieoczywistych zdarzeń, ale niestety robią to dopiero po fakcie. Dodatkowo, bardzo często zapominają o swoich błędnych prognozach. Badania psycholog Sary De Bondt pokazują, że inwestorzy podświadomie wyobrażają sobie, że zakupili jakieś aktywo i kiedy nie prowadzą zapisków na ten temat, to mentalnie księgują swoje zyski, podświadomie wyobrażając sobie, że kupili dane aktywo w cenie lepszej niż w rzeczywistości, tak aby powiększyć swój zysk, chociaż raczej można by go nazwać urojonym zyskiem. Ten sam mechanizm działa w przypadku graczy zakładów bukmacherskich, jeżeli nie prowadzą oni historii typów. Kiedy obstawili jakieś wydarzenie, które nie weszło, to twierdzą, że w sumie to było do przewidzenia i po prostu trzeba było zagrać w drugą stronę, a wtedy zarobili by ogromną sumę pieniędzy. Miałeś tak?

PODSUMOWANIE

Efekt wstecznego myślenia niesie za sobą istotne konsekwencje. Trudno nam zauważyć nasze błędy, zakłamuje to też nasz rzeczywisty poziom umiejętności i stawiamy siebie jako bardziej wartościowych graczy, niż w rzeczywistości jesteśmy. Gdy następnym razem postawiony przez Ciebie typ nie wejdzie, a Ty będziesz sobie to tłumaczył, że wystarczyło zagrać w drugą stronę, to przypomnij sobie o efekcie wstecznego myślenia. Gdy zawistny kumpel w pracy powie do Ciebie: „Wiedziałem, że to spieprzysz!”, powiedz mu: „Efekt wstecznego myślenia, stary!”. Łatwo jest nam przewidywać przeszłość, ale trudniej nam już idzie z przewidywaniem przyszłości. Kiedy następnym razem w poniedziałek po weekendzie włączysz sobie jakąś stronę i stwierdzisz: „Obstawiłbym to, to i to no i zarobiłbym kupę siana!”, to przypomnij sobie ten tekst, bo znacznie trudniej jest nam usiąść w piątek przed weekendem i powiedzieć, że ten i ten typ wejdzie. Miej to na uwadze, kiedy będziesz następnym razem obstawiał.

Serwus!